स्कारफेस ... ॲसिड अटॅक बळींच्या जिवंत मृत्यूचे वर्णन!

Zakira Shaikh., Daulat B Khan, Dr.Aneel Kashi Murarka, Shirish Shete,
Dr.Lalitha Vaidyanathan, Megha Patil and Anusha Srinivasan

जेव्हा आपण प्रेस क्लबच्या दिशेने चालत जाता तेव्हा आपल्याला शिरीष शेटे यांच्या 'स्कारफेस' नावाच्या शो मधील 'विक्षिप्त चेहरे' त्यांच्या फ्रोजन फ्रेम्समधून किंचाळताना दिसतात. दोन दशकांपासून प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडियासोबत असणारे एक अनुभवी माध्यम छायाचित्रकार शिरीष शेटे, अर्ध्या दशकापासून ॲसिड अटॅक पिडित व्यक्तींचे छायाचित्रण करण्यासाठी समर्पित आहेत.

जगात ॲसिड हल्ल्यांमध्ये सर्वाधिक खटले भारतात खात्रीने आहेत. महिलां विरूद्ध असणाऱ्या इतर गुन्हेगारी प्रकारणांप्रमाणेच, ॲसिड हल्ल्यांना बळी पडलेल्यांना सरकारी उदासीनता आणि सामाजिक असमानतेचा सामना करावा लागतो. पिडित मुली साधारणतः चौदा ते पस्तीस वयोगटातील असतात आणि त्यांच्यावर झालेला हल्ला बहुतेकदा विवाह प्रस्तावाचा नकार किंवा लैंगिक प्रगती नाकारण्याचे परिणाम असतात; पुरेसा हुंडा आणण्यास असमर्थ; मादी बाळ जन्माला येणे; व्यावसायिक प्रतिस्पर्धा; वाईट जेवण बनवण्यासारख्या लहान गोष्टी, इतकेच नव्हे तर बऱ्याचदा पुरुषांना देखील ॲसिड हल्ल्यापासून वाचवले जात नाही.

जेव्हा शिरीष शेटे मुकप्रेक्षकांच्या कार्यप्रणालीबद्दल बोलले तेव्हा प्रेस क्लब मध्ये जमलेली उत्साहवर्धक नागरिकांची गर्दी शांततेत राहिली "मी हा प्रकल्प अर्धा दशकांहून अधिक काळ शूट करत होतो. तरीही अद्याप हा प्रकल्प अपूर्णचं आहे. ह्याचे काम दिल्लीत सुरू झाले, जेव्हा मी या जिवंत लोकांना भेटलो आणि त्यांच्या आयुष्यात गुंतलो आणि मग माझे कागदपत्रांचे काम सुरू झाले. जेव्हा मी पीडितांना भेटायचो तेव्हा ते मला त्यांच्या कथा सांगत त्यांच्या कथा ऐकून अशी एक वेळ यायची की, मलाच त्यांना थांबवावे लागत असे. कारण मी त्या कथा पुढे ऐकू शकत नव्हतो, त्यांच्या कथा खुपचं दुःखद होत्या."      

                                                                                                                  सामाजिक कार्यकर्ते डॉ. अनिल काशी मुरारका या समारंभाचे प्रमुख पाहुणे होते. त्यांनी ॲसिड अटॅक बचाव समूहासमवेत त्यांच्या अँपल मिशन संस्था आणि महाराष्ट्रातील महिला आर्थिक विकास महामंडळाच्या माजी उपाध्यक्ष, माजी राज्य आणि केंद्र सरकार महाराष्ट्र युनायटेड नेशन्स असोसिएशनच्या महिला व गव्हर्निंग कौन्सिलच्या सदस्य मेघा पाटील यांबरोबर समर्थन दिले. 

शिरीष शेटे या प्रकरणाचा निष्कर्ष काढत सांगतात की, "कोणीही त्यांच्या सोबत येऊ इच्छित नाही. त्यांच्या कथा लोक ऐकू इच्छित नाहीत. एक छायाचित्र हजारो शब्द बोलते जेव्हा त्याला साथ मिलते योग्य शीर्षक आणि योग्य कथेची , तेह्वा ते समाजाला संवेदनशील करते तसेच प्रश्नही उठवते. एक छायाचित्रकार म्हणून मी कशा-ना-कशा प्रकारे मला योगदान देता आले याबद्दल मी आनंदित आहे."

या प्रसंगी, ‘तेजाब टेल्स’ या पुस्तकाच्या मुखपृष्ठाचे अनावरण झाले. ‘तेजाब टेल्स’, कॉफी टेबल बुक, जे ॲसिड हल्ला पीडितांच्या जीवनामागील अल्कली सत्य ठळक करते. अनुशा श्रीनिवासन अय्यर यांचे लिखाण, शिरीष शेटे यांची फोटो डॉक्युमेंटरी असून अँपल मिशनचे परोपकारी डॉ. अनिल काशी मुरारका यांनी प्रकाशित केले आहे.

प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडियासह सध्या मुख्य छायाचित्रकार म्हणून ओळखले जाणारे शिरीष शेटे यांनी यापूर्वी इंडियन एक्सप्रेस आणि मिड-डे सोबत काम केले आहे, तसेच फेमिना आणि डिबनेयर सारख्या विविध मासिकांमध्ये योगदान दिले आहे; भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी, माजी राष्ट्रपती एपीजे अब्दुल कलाम, माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांसोबत त्यांनी जगभरात मोठ्या प्रमाणात प्रवास केला आहे आणि संपूर्ण भारतातील विविध गॅलरीमध्ये आपल्या छायाचित्रांची प्रदर्शने भरविली आहेत.